آیا برتری خاصی بین انواع مختلف واکسن کرونا وجود دارد؟

🧬مبحث: بیوتکنولوژی 📝مقاله قبلی: ابداع تاریخ ساز در میان اقیانوس؛ همه چیز درباره ی واکسن ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) 📝مقاله بعدی: crispr/cas9 چیست و چه نقشی در صنعت بیوتکنولوژی دارد؟ 💻مدرسه تکمیلی: مدرسه مقدماتی و پیشرفته بیوتکنولوژی  🖊شماره مقاله: 19

این روزها هر کجا که صحبت از اخبار روز باشد، اعم از تلویزیون، صفحات اینستاگرام، کانال‌های تلگرام و حتی جمع‌های دوستانه و خانوادگی، امکان ندارد صحبتی از واکسن کرونا به میان نیاید.

احتمالا همه‌ی شما این روزها نام واکسن‌های فایزر، مدرنا و آکسفورد به گوشتان خورده است. حقیقت این است که بدون واکسن کرونا، عادی شدن شرایط زندگی ما دور از ذهن خواهد بود.

در این بین ممکن است سوالاتی هم در مورد هر یک از این واکسن‌ها مطرح شود؛ مثلا:

⁉️ کدام واکسن ایمنی بهتری ایجاد می‌کند؟

⁉️ شرایط نگهداری هر یک از این واکسن‌ها چگونه است؟

⁉️ چه موقع به این واکسن‌ها دسترسی خواهیم داشت؟

⁉️ و سوالی که شاید از همه برای ما مهم‌تر باشد، این که قیمت این واکسن‌ها چقدر است؟

اگر این سوالات ذهن شما را هم به خود مشغول کرده‌اند، در این مقاله با ما همراه باشید تا به صورت مختصر ولی مفید، واکسن‌های کرونا را که اخیرا در اخبار پررنگ شده‌اند، با هم مقایسه کنیم.

همان طور که احتمالا در جریان هستید، نخستین بار شرکت بیونتک فایزر اعلام کرد که واکسن کرونای این شرکت مراحل بالینی را پشت سر گذاشته و به نتایج موفقیت آمیزی دست یافته است.

یک هفته پس از آن، شرکت مدرنا ادعا کرد که واکسن این شرکت نیز شواهدی از اثربخشی را از خود نشان داده ولی هنوز مطالعات بالینی آن به اتمام نرسیده است.

اخیرا هم شرکت آکسفورد اعلام کرد واکسنی فرموله کرده است که ایمنی قابل توجه‌ی در برابر کرونا ایجاد می‌کند.

در ادامه هر یک از این 3 واکسن را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.

ماهیت هر یک از این واکسن‌ها چیست؟

با تزریق واکسن آکسفورد، در واقع نوعی پروتیئن سطحی از ویروس کرونا وارد بدن می‌شود. این پروتئین باعث فعال شدن سیستم ایمنی بدن و تولید آنتی بادی می‌شود؛ درست مثل زمانی که یک ویروس واقعی وارد بدن شده است.

ولی واکسن‌های فایزر و مدرنا، از تکنولوژی mRNA استفاده کرده‌اند. به این ترتیب که توالی ژنی پروتئین‌‌های مربوط به ویروس کرونا، از طریق یک mRNA، وارد سلول‌های میزبان می‌شود. سپس سلول میزبان شروع به ساخت پروتئین‌ها و آنتی ژن‌های ویروس می‌کند. این آنتی ژن‌ها نهایتا باعث تحریک پاسخ ایمنی و تولید آنتی بادی می‌شوند.

جالب است بدانیم که تا به حال از تکنولوژی mRNA برای تولید واکسن استفاده نشده است و خب همان طور که می‌دانیم، هر روش جدیدی یک سری معایت و یک سری فواید را به دنبال خواهد داشت.

در مقاله ایمونوتکنولوژی، بازوی ایمنی بیوتکنولوژی در مورد انواع واکسن‌های بیوتک صحبت کردیم.

نحوه مصرف این واکسن‌ها چکونه است؟

هر 3 واکسن‌ برای ایمنی زایی موثر، نیازمند تزریق دو دوز مجزا هستند. منتها دوز دوم واکسن فایزر با فاصله‌ی 3 هفته و دوز دوم واکسن‌های مدرنا و آکسفورد، با فاصله 4 هفته از دوز اول تزریق می‌شوند.

اثربخشی یا ایمنی زایی این واکسن‌ها چگونه است؟

شرکت فایزر ادعا کرده است که واکسن تولیدی آن، می‌تواند تا 28 روز پس از تزریق اولین دوز، %95 ایمنی زایی در برابر ویروس کرونا داشته باشد.

هم‌چنین ادعا کرده است که اثربخشی این واکسن در افراد مسن بالای 65 سال که در خطر بیشتری برای مرگ و میر ناشی از کووید قرار دارند، حدود %94 است.

شرکت مدرنا اعلام کرده است که واکسن آن، %94.5 ایمنی زایی دارد؛ ولی مطالعات بالینی این واکسن هنوز به اتمام نرسیده است و نتایج نهایی ممکن است تغییر کند.

کارآزمایی‌های بالینی شرکت آکسفورد نشان داده است که تزریق دو دوز از واکسن این شرکت، %62 ایمنی زایی ایجاد می‌کند. ولی اگر به فاصله‌ی 1 ماه پس از تزریق یک دوز کامل، یک نصف دوز دیگر از واکسن تزریق شود، ایمنی زایی تا %90 افزایش می‌یابد.

شرایط حمل و نقل و نگهداری این واکسن‌ها چگونه است؟

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها بین این 3 واکسن کرونا، شرایط نگهداری آن‌ها است. حمل و نقل و نگهداری واکسن مدرنا کمی از فایزر راحت‌تر است. ولی راحت‌ترین شرایط نگهداری را واکسن آکسفورد دارد.

واکسن فایزر باید در طی شرایط حمل و نقل و نگهداری، در دمای 70- درجه سانتی گراد (100- درجه فارنهایت) نگهداری شود. هم‌چنین این واکسن را نمی‌توان به تنهایی تزریق کرد؛ بلکه قبل از تزریق باید با یک مایع دیگر رقیق شود.

شرکت فایزر بسته بندی‌های خاصی را برای واکسن کرونا طراحی کرده است که با استفاده از یخ خشک، واکسن را به مدت 10 روز بدون نیاز به فریزر نگهداری می‌کند. اما به هر حال برای انتقال واکسن‌ به سایر مراکز واکسیناسیون، به کامیون‌های حمل و نقل با سیستم سرمایشی مناسب نیاز است.

گفته می‌شود واکسن مدرنا می‌تواند تا 30 روز در دمای یخچال‌های خانگی، تا 12 ساعت در دمای اتاق و تا 6 ماه در دمای 20- درجه سانتی گراد (دمای اکثر فریزرهای خانگی و آزمایشگاهی) حفظ شود.

مدرنا ادعا می‌کند با فراهم سازی زیرساخت‌های مناسب حمل و نقل و نگهداری، این واکسن می‌تواند بدون نیاز به رقیق سازی و به طور مستقیم تزریق شود.

اما همان طور که گفتیم، شرایط نگهداری واکسن آکسفورد از همه راحت‌تر است. به این صورت که این واکسن نیز همانند سایر واکسن‌ها، برای انتقال به مراکز واکسیناسیون، به زنجیره سرد نیاز دارد. برای نگهداری آن نیز از یخچال‌هایی با دمای 8-2 درجه سانتی گراد استفاده و به دور از نور آفتاب نگه داشته می‌شود.

و اما رسیدیم به اساسی‌ترین بخش ماجرا...

قیمت هر یک از این واکسن‌ها چقدر است؟

طبیعتا قیمت این 3 واکسن با هم متفاوت است؛ ولی ممکن است دولت‌ها نیز بخشی از هزینه‌های این واکسیناسیون را بر عهده بگیرند.

گران‌ترین واکسن در این بین، واکسن مدرنا با قیمت 38 دلار برای هر یک دوز آن است. در حالی که هزینه‌ی واکسن فایزر 20 دلار است.

اما در این بین، ارزان‌ترین قیمت متعلق به واکسن آکسفورد است. طوری که این شرکت ادعا می‌کند هزینه واکسن آکسفورد برای دولت‌ها، به اندازه هزینه یک فنجان قهوه تمام می‌شود!

برای تهیه‌ی 1 دوز این واکسن، حدود 4 دلار نیاز است و همان طور که گفتیم، مجموعا 1 دوز و نصف یا 2 دوز از آن باید تزریق شود.

آکسفورد اعلام کرده است که هدف آن از تولید این واکسن سود شخصی نبوده است؛ بنابراین حاضر است آن را در دسترس تمامی کشورها قرار دهد؛ حتی کشورهایی که از لحاظ اقتصادی شرایط مساعدی ندارند.

به نظر می‌رسد مدرنا که یک شرکت تبلیغاتی است، بخواهد از فروش واکسن کرونا سود ببرد. ولی فایزر هم مثل آکسفورد اعلام کرده است که هدف آن، حداقل تا پایان دوران پاندمی، کسب سود نیست.

دکتر Zoltan Kis، دستیار پژوهشی مرکز تولید واکسن Future Vaccine Manufacturing Hub در کالج امپریال لندن می‌گوید:

"مقدار mRNA موجود در هر دوز واکسن مدرنا معادل 100 میکروگرم و برای واکسن فایزر معادل 30 میکروگرم است. در نتیجه واکسن فایزر این پتانسیل را دارد که در تعداد بالا و هزینه‌ی کمتری تولید شود. اما نیاز به نگهدای واکسن فایزر در دماهای پایین‌تر، به نوعی این مزیت را خنثی می‌کند.

بنابراین ممکن است پس از تایید مقامات نظارتی از جمله FDA، واکسن مدرنا با قیمت تمام شده‌ی کمتری نسبت به واکسن فایزر در دسترس باشد."

در پایان اگر علاقه‌مند به دانستن جزئیات بیشتری از واکسن کرونا فایزر هستید، شما را به دیدن لایو اینستاگرامی سورنا آکادمی با دکتر مسعود صادقی (عضو تیم کنترل کیفی شرکت فایزر) دعوت می‌کنیم.