چگونه در صنعت گیاهان دارویی فعالیت کنیم؟

بیایید قدم به قدم پیش برویم تا بفهمیم چگونه می­‌توانیم وارد صنعت گیاهان دارویی شویم:

نقشه راه:

• قدم صفر:  بدانیم این صنعت اصلا چیست و چه فایده‌ه­ایی دارد؟
• قدم اول: این صنعت چه فرصت‌های شغلی‌ای برای من دارد؟
• قدم دوم: چه ویژگی‌هایی باید داشته باشم تا بتوانم وارد این صنعت شوم؟
• قدم آخر: چگونه باید این مهارت‌ها را کسب کنم؟

اگر وقت نداری همه‌ی قدم‌ها را مطالعه کنی، فقط قدم دوم و آخر را مطالعه کن.

 

قدم صفر: بدانیم این صنعت اصلا چیست و چه فایده­‌هایی دارد؟

صنعت گیاهان دارویی از کجا شروع شد؟ 

اولین داروهای دنیا از گیاهان دارویی بوده است و قدمت استفاده از گیاهان دارویی احتمالا به ابتدای خلقت بشریت بر­می­‌گردد. هنوز هم بسیاری از انسان‌­ها در نقاط مختلف دنیا به وسیله‌­ی دارو­های سنتی و گیاهی خود را درمان می‌­کنند و بسیاری از دارو­های موجود در بازار دارویی به نحوی به گیاهان دارویی مرتبط می‌­شوند. 

فارماکوگنوزی چیست؟ 

انجمن فارماکوگنوزی آمریکا این کلمه را به این شکل تعریف می­کند:" بررسی خواص فیزیکی، شیمیایی، بیوشیمیایی و بیولوژیک داروها، مواد اولیه‌ی دارویی که منشا طبیعی دارند و همچنین جست‌وجو برای داروهای جدید با منشا طبیعی"

 فایده‌‌ی دانستن گیاهان دارویی و فارماکوگنوزی چیست؟

امروزه شرکت‌­های ­دارویی زیادی از فارماکوگنوزی برای بررسی و تولید داروهای جدید استفاده می‌­کنند. بنابراین فرصت­‌های زیادی در این حوزه برای دانشجویان و تازه فارغ‌­التحصیلان وجود دارد.

 

قدم اول :صنعت گیاهان دارویی چه فرصت‌های شغلی‌ای برای من دارد؟

زمینه‌ی‌ اشتغال در این صنعت

در ایران به علت تنوع گیاهان دارویی (حدود 8000 گونه گیاه دارویی بومی) زمینه‌ی اشتغال بسیاری در حوزه‌ی صنعت گیاهان دارویی وجود دارد. از طرفی عموم مردم به علت تصور بی‌ضرر بودن داروهای طبیعی، تمایل بیشتری به دارو­های طبیعی دارند. اما حدود 90 درصد دارو­های موجود در داروخانه‌ها شیمیایی و سنتتیک هستند. بنابراین با اینکه کشور ما پیشینه­‌ی طولانی در زمینه‌ی دارو­های طبیعی دارد، اما در حال حاضر به فعالیت بیشتر در زمینه‌­های مختلف صنعت داروهای ‌­طبیعی نیاز دارد.

فعالیت­‌هایی مثل:

کازمتیک گیاهی (Herbal Cosmetic):

کازمتیک در واقع هر گونه فرآورده‌ای است که در تماس با سطح خارجی بدن شامل پوست، مو، دهان، صورت و دستگاه تناسلی قرار بگیرد و باعث تمیزی، بوی خوش و زیبایی شود. در کازمتیک گیاهی در واقع این ماده‌ها از پایه‌ی گیاه استخراج شده‌اند.

مارکت کازمتیک گیاهی در جهان به علت افزایش آگاهی و تمایل به فرآورده­‌های طبیعی و همچنین رشد روزافزون مارکت فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی به طور کلی، بازاری در حال توسعه و مناسب برای فعالیت‌­های بیشتر است.

داروهای گیاهی (Herbal Medicine):

در ایران از 7000 سال پیش از میلاد مسیح، استفاده از گیاهان دارویی مرسوم بوده ‌است و و بعدها نیز ابوعلی‌­سینا، رازی و سایر دانشمندان ایرانی-­اسلامی در کتاب‌هایشان از خواص بسیاری از این گیاهان دارویی نام برده‌اند و آن­ها را طبقه‌بندی کرده‌اند.

امروزه نیز صنایع بسیاری در حوزه‌ی تولید مواد اولیه از محصولات گیاهی و تولید فرآورده نهایی دارویی و مکمل در کشور وجود دارد و زمینه‌ی بسیاری برای فعالیت­‌های شرکت­‌های مختلف در این حوزه وجود دارد. پس هنوز هم در این حوزه جای بسیاری برای خلاقیت و نوآوری و تحقیقات وجود دارد که دانشجویان و فارغ‌­التحصیلان رشته‌­های مرتبط مانند داروسازی، گیاه‌شناسی و مهندسی کشاورزی می‌­توانند در آن فعالیت کنند.       

        

قدم دوم: چه ویژگی‌هایی باید داشته باشم تا بتوانم وارد این صنعت شوم؟

صنعت تولید داروی گیاهی مانند تولید داروهای شیمیایی دارای ضوابط و قواعدی است که باید قبل از ورود به این صنعت آن را بیاموزیم. در اینجا از چند مهارت ضروری برای وارد شدن به این صنعت صحبت خواهیم کرد:

مهارت‌های تحقیقاتی:

اگر علاقه‌مند به تحقیق و توسعه در مواد بر پایه‌ی گیاهان دارویی هستید، مهارت کار در آزمایشگاه‌­های فارماکوگنوزی و یادگیری انواع روش­‌های تحقیق و انواع منابع موجود در این درس می‌­تواند برای شما مفید باشد. همچنین خلاقیت و نوآوری دو فاکتوری است که می­‌تواند به شما در این مسیر کمک فراوانی کند.

ایده­‌های جدید حتی می‌­تواند به شما کمک کند شرکت خودتان را تاسیس کنید!

مهارت‌های تحقیقاتی شما می‌تواند در حوزه‌های زیر باشد:

•   تجربه درحوزه‌ی شیمی گیاهان و فرآورده‌­های طبیعی  
•   تجربه‌ی عملی در کار با مکمل­‌های غذایی و فرآورده‌­های آرایشی بهداشتی مثل محافظت­‌کننده‌های پوست
•   دانش عملی در جداسازی و استخراج مواد از مواد طبیعی
•   دانش در حوزه‌ی شرایط مختلف حلالیت و دما در فرایند­ها
•   دانش در حوزه‌ی گیاهان بومی مناطق مختلف و ویژگی­‌های آن‌ها

 

مهارت‌­های کنترل کیفی:

برای تولید یک دارو با پایه‌ی طبیعی حتما باید فرایند تولید، استانداردسازی و کنترل کیفی به دقت انجام شود. بنابراین مشابه سایر بخش‌های صنعت تولید دارو و مکمل، فرایند کنترل کیفی نقشی اساسی دارد.

مهارت‌­های مدیریت و توسعه فردی:

اگر قصد ایجاد شرکتی برای خودتان را دارید، این بخش مخصوص شماست. برای پیشرفت در حوزه‌های مختلف صنعت دارویی باید با انوع مهارت‌ها مانند خلاقیت، نوآوری، مدیریت منابع و نیروی انسانی آشنا باشید تا بتوانید در هر بخشی موفقیت­ کسب کنید. اگر دانشجو یا تازه فارغ‌­التحصیل هستید می‌­توانید با یادگیری این مهارت‌ها جایگاه خود را در صنعت دارویی پیدا کنید. 

 

قدم آخر: چگونه باید این مهارت‌ها را کسب کنم؟

همه‌­ی مهارت‌هایی که در بالا گفته شد آموختنی است و شما می‌توانید این مهارت‌ها را از طرق زیر به دست آورید:

• کورس­‌های آنلاین در حوزه مدیریت، صنعت داروسازی، فارماکوگنوزی و گیاهان دارویی
• فراگیری دوره PHD فارماکوگنوزی در دانشگاه
• گذراندن دوره‌های کارآموزی در شرکت‌های فعال در این حوزه
• انجام کار­های تحقیقاتی در زمینه‌ی گیاهان دارویی در دانشگاه
• دوره‌­های حضوری در این زمینه‌­ها

 

نتیجه‌گیری:

خیلی از افرادی که وارد رشته‌ی داروسازی می‌شوند در اوایل کار تفکرات متفاوتی دارند. برای مثال بسیاری تمایل به خروج از کشور و ادامه تحصیل در دانشگاه‌های برتر دنیا دارند. برخی می‌خواهند در کارخانه‌های داروسازی مشغول به کار شده یا شرکتی تاسیس کنند. برخی هم می‌خواهند در ایران داروخانه‌های زنجیره‌ای راه بیندازند. اما سوال ما از شما واضح است: چرا  بیش از ۹۰٪ این افراد در نهایت در داروخانه‌ها مشغول به کار می‌شوند و تنها کمتر از ۱۰٪ به آن چیزی که می‌خواستند می‌رسند؟ نتیجه‌گیری مقاله ما یک چیز است: اگر واقعا تصمیم جدی دارید در یک حوزه متمرکز شروع به مطالعه و کسب مهارت کنید.