داروخانه‌های آنلاین: تهدید بزرگ یا فرصت طلایی؟

محیط شلوغ و درهم برهم در داروخانه‌های شبانه روزی، انتظار طولانی درجهت گرفتن نسخه‌‌هایت و عجله زیاد برای گرفتن دارو به طوری حتی وقت گرفتن مشاوره درست دارویی از دکتر داروساز آن جا را نداری، همه این مشکلات وقتی کرونا هم باشد و ماسک روی صورتت کلافه‌ات کرده نور علی نور می‌شود. برای هر شنونده عاقلی سوال پیش می‌آید که چرا یک نفر آستینش را بالا نمی‌زند و دیجی کالای دارو را راه نمی‌اندازد که از خانه‌هایمان سفارش دارو دهیم و درب منزل تحویل بگیریم.

از طرفی برای داروسازان جوانی مثل من این دغدغه وجود دارد که همین الان هم داروخانه‌های بزرگ و اسم و رسم دار تمام فروش سهم داروی ایران را به قبضه درآورده‌اند. نظارت داروسازان در خیلی از موارد نادیده گرفته می‌شود، کنترل درستی در نسخ وجود ندارد. میان این آشفته بازار نقش داروساز در آینده داروخانه‌های آنلاین چه خواهد بود ؟

آیا قرار است وارد بازی ای شویم که همین الان هم پراتیک‌ها برای فروش بیشتر شروع کرده‌اند که مکملی را بدون این که واقعا به آن نیازی باشد به ملت بیندازیم و سود را به سلامت عمومی ترجیح بدهیم؟

از نظر نظام سلامت ساخت این غول‌های فروش انلاین دارو(که خودمانی بخواهیم ببینیم احتمالا باز در انحصار عده خاصی خواهد بود.) جریان مفیدی است؟ یا صرفا خارج کردن داروساز و داروخانه از چرخه درمان می‌باشد؟

کرونا فرصت طلایی شد برای استارتاپ‌هایی که در این حوزه بی سر و صدا در حال فعالیت هستند تا حداقل حس نیاز به این نوع خدمت‌ها حس شود. ولی همچنان تمام این علامت سوال‌ها پابرجاست.

 پس ما:

اول از همه بررسی می‌کنیم که در خارج از ایران چه تجاربی در این حوزه وجود دارد؟

بعد از آن می‌توانیم به بررسی معایب و مزایای آن را در ایران بپردازیم.

 

داروخانه آنلاین در جهان:

در شرایطی که تقاضای جهانی به سبب ویروس کرونا برای خدمات آنلاین بالا رفته است، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2025 حدودا 20 درصد رشد خالص داشته باشند و ارزش این تجارت را تا 131 بیلیون دلار برسانند. ( طبق گزارشی از سایت ResearchAndMarkets.com  )

در ادامه  این صنعت انلاین  را در کشورهای مختلف جهان بررسی می‌کنیم :

داروخانه آنلاین در آمریکا:

چند وقت پیش در مصاحبه‌ای که با پروفسور پرنگ که در آمریکا استاد دانشگاه champman  داشتیم از وضع نه چندان جالب داروسازان در آمریکا  رشد داروخانه‌های آنلاین می‌گفت.

این مصاحبه را درپیج اینستاگرام @surena_pharmed رایگان می‌توانید ببینید.

 

این که در کشور جهان اولی مثل آمریکا داروخانه‌های آنلاین رشد بسیار سریعی داشتند اصلا جای تعجب ندارد. اما نکته جالب این است که در همین آمریکا حدودا 3300 داروخانه اینترنتی تقلبی وجود دارد! این یعنی حتی FDA  آمریکا نیز در کنترل  رشد کلاهبرداری ناشی از داروخانه‌های آنلاین کاملا موفق نبوده!

البته داروخانه‌های معروف و مطمئنی وجود دارد که می‌توان از آن‌جا دارو با نسخه یا OTC سایر محصولات مرتبط را  تهیه کرد.

 

 

پیشنهاد می‌کنم سری به 20 داروخانه معروف آمریکا  و سایت‌هایشان بزنید و انواع خدمات فروش و مشاوره‌ای و اطلاع رسانی این سایت‌ها را به دقت ببینید.

1. Walgreens
2. Rite Aid Pharmacy
3. Express Scripts
4. Walmart
5. Target
6. Costco Pharmacy
7. Kmart Pharmacy Prescription Center Online
8. Safeway
9. Meijer Pharmacy
10. Kroger Pharmacy
11. Publix Pharmacy
12. Shoprite Pharmacy
13. Fred Meyer Pharmacy
14. H-E-B Online
15. Stop & Shop Pharmacy
16. HyVee
17. . Giant Eagle
18. Dominicks,
19. The Winn-Dixie Pharmacy
20. com

در آمریکا مجوز داروخانه‌های آنلاین توسط National Association of Boards of Pharmacy و در طی 2 برنامه مختلف برای تایید داده می‌شود که یکی از آن‌ها Verified Internet Pharmacy Practice Sites (VIPPS) program است  که در سال 1999 تدوین شده است و دیگری LegitScript است که در سال 2010 تدوین شده است. البته جالب اینجاست که میلیون‌ها آمریکایی‌ها از یک مزیت دیگر این داروخانه‌های آنلاین  نیز بهره می‌برند آن هم این است که می‌توانند از کانادا یا مکزیک و سایر کشورهایی که هزینه دارو در آن‌ها کمتر از آمریکاست، دارو آنلاین تهیه کنند.(طبق گزارشی در واشنگتن پست در سال 2003)

داروخانه آنلاین در کانادا:

وضعیت کانادا که بالاتر گفتم مشتریانش از تعداد زیادی از آمریکایی‌ها تشکیل می‌شود حتی جالب‌تر است.

منبع داروهایی که در داروخانه‌های آنلاین کانادایی وجود دارد، اروپایی شرقی و کاراییب است! دلیل هم طبق معمول سود بیشتر است. داروهایی که از اروپای شرقی خریده می‌شوند ارزان‌تر اند و فروش آن به دلار کانادایی سود زیادی را به این داروخانه‌های آنلاین آورده است.مشکل اساسی اما در جعلی و تاریخ گذشته بودن این داروهاست!به همین دلیل حتی داروسازان زیادی ازین حرفه بخاطر تعهدات اخلاقیشان کنار رفته‌اند. حتی در سال 2014 یکی از بزرگ‌ترین داروخانه‌های کانادا به همین علل ممنوع از فعالیت شد.

 داروخانه آنلاین در بریتانیا:

در بریتانیا بیشتر از 2 میلیون نفر از داروخانه‌های آنلاین، داروهای خود را تهیه می‌کنند.اولین دارو خانه بریتانیا  به نام Pharmacy2U در سال 1999 تاسیس شد.از آن موقع این داروخانه پیشتازاین حوزه بوده است. از سال 2005 که نسخه دادن در اینترنت هم قانونی شده است،همکاری بین داروخانه‌های آنلاین و کلینیک‌های آنلاین به وجود آمده است.دکترها به صورت آنلاین اجازه تجویز داروهای خاصی را دارند و البته دکترهای غیرآنلاین همچنان سرجای خود هستند. معمولا بیمار هزینه مشاوره و نسخه و داروخود  را در یک پکیج پرداخت می‌کند.شرح‌حال‌گیری ام معمولا به صورت پرسشنامه‌هایی انجام  می‌شود.داروخانه آنلاین فارمسیو در سال 2018 ادعا کرد که داروخانه آنلاین حدود 400میلیون پوند را برای( National Health Service )NHS سیو می‌کند.

 داروخانه آنلاین در آسیا:

بذارید مثالی از رشد داروخانه آنلاین در قاره خودمان بزنیم:

هند:وضع قوانینی برای کنترل تبلیغات محصولات دارویی و مکمل در مدیای هندوستان و همین‌طور سرمایه‌گذاری دولت این کشور در حوزه سلامت الکترونیک باعث رشد بسیار زیاد این صنعت چند سال اخیر شده است .آن‌ها حدودا 70 میلیون دلار برای ارتقای سلامت الکترونیک،دولت الکترونیک و آموزش الکترونیک در سه ستال اخیر کردند که کمک بسیار زیادی به رشدشان در این حوزه‌ها کرده است.

 

بررسی معایب و مزایای آن را در ایران:

در ایران تا به همین الان از نظر قوانین سازمان غذا و دارو امکان فروش دارهای نسخه‌ای و یا حتی otc از طریق داروخانه‌های آنلاین وجود ندارد.اما کافی‌است که داروخانه‌ی آنلاین را در گوگل سرچ کنید. با انبوهی از نام‌های مختلف داروخانه‌های آنلاین مواجه می‌شوید. حتی اپلیکیشن‌های برای ساماندهی وآدرس‌دهی فروش آنلاین داروخانه‌ها وجود دارد. در اوایل کرونا خبر‌هایی مبنی بر اجازه ارسال دارو آنلاین بر اساس نسخه آنلاین شنیده می‌شد، اما طبق آخرین اطلاعیه‌ای که در سازمان غذا و دارو ایران موجود بود داروخانه‌های آنلاین باید حتما دارای یک داروخانه فیزیکی با مسئول فنی مشخص باشند که مسئولیت تمام مکمل‌ها و محصولات ارسالی از داروخانه آنلاین بر عهده مسئول فنی است و در صورت هرگونه تخلفی داروخانه از ادامه فعالیت منع می‌شود و طبق همین اطلاعیه اجازه هیچگونه ارسال یا تبلیغ انواع دارو در ایران وجود ندارد.

متن کامل را در اینجا بخوانید.

اما با توجه به شرایط عجیب پاندمی کرونا و مشکلات موجود بر خرید حضوری از داروخانه‌ها خیلی بعید نیست که ما هم کم کم راه بقیه دنیا را پیش بگیریم و مجوز‌های  لازم برای این کار صادر شود.پس مزایا و معایب آن را باهم بررسی می‌کنیم:

مزایا از دیدگاه مشتری:

ارتباط کمتر،کرونای کمتر!:داروخانه‌ها به سبب رفت و آمد بسیاری که دارند یکی از جاهایی است که اگر گروه پرخطر هستید، بهتر است اصلا گذرتان به آن‌جا نیفتد. ولی طبیعتا اگر بیماری زمینه‌ای دارید لازم است که داروهایی را به صورت روتین مصرف کنید که ممکن است حتی به علت کمیابیشان از این داروخانه به آن داروخانه بروید.پس داروخانه آنلاین می‌تواند در این شرایط نعمتی باشد.

دسترسی آسان‌تر و اتلاف وقت کمتر!: دور از جونتان! اگر نصف شب نیاز به دارویی فوری داشتید، تا آن سر شهر دنبال داروخانه شبانه روزی گشتن و دردسرهایش را به راحتی با یک سفارش آنلاین فوری می‌توانید حل کنید.

تخفیف بیشتروکیفیت بالاتر!: به طور معمول اگر رقابتی در کار باشد ، می‌توانید داروها را از نظر کیفیت مقایسه کنید و نظرات دیگران را هم در این مورد بدانید تازه تخفیف بیشتری را هم می‌دهند که سمت رقیب نروید، برای مصرف‌کننده شرایط ایده‌آلی است.

مشاوره 24 ساعته و مطالب علمی دردسترس!: امکانات برخی از این داروخانه‌های آنلاین شامل این مورد هم می‌شود و برای بیمار بسیار کمک کننده است که در هر ساعت شبانه روز حداقل به یک نفر از تیم درمان دسترسری داشته باشد.

مزایا از دیدگاه سلامت:

کنترل بهتر و هزینه کمتر!: اگر قوانین جدی و نظارت جدی  بر داروخانه‌های آنلاین باشد و همکاری درستی بین این داروخانه‌ها و کلینیک‌های آنلاین ایجاد شود،هزینه‌های نظام سلامت کاهش بخصوصی پیدا می‌کند چون این نسخه‌ها توسط  یک تیم داروساز و پزشک چک می‌شود و امکان تبادل نظر سریع‌تر و راحت‌تر بین تیم سلامت ایجاد می‌شود علاوه بر نظارت از طرف سازمان بر روی اسناد ثبت شده الکترونیک راحت تراست ضمن اینکه ثبت پرونده دارویی و پزشکی بیمار به راحتی امکان ‌پذیر می‌شود.

امکان آمارگیری و برنامه‌ریزی بهتر!: دسترسی به میزان فروش الکترونیک و اطلاعات مربوط به هر بیمار در این روش راحت‌تر است و در تصمی‌گیری کلان  در سطح کشور این آمار‌ها می‌تواند راهگشا باشد.

معایب:

عدم امکان کنترل دقیق نسخه و امکان تقلبات و تجویز سرخود: از آن‌جایی که در هر بیزینسی سود حرف اول را می‌زند، با کوچک‌ترین قصور در نظارت از طرف سازمان‌فجایع بسیاری در سلامت عمومی امکان رخ دادن پیدا می‌کند! امکان جعل نسخه و استفاده بی‌رویه از داروی OTC با توجه به پتانسیل موجود در کشور! به راحتی وجود دارد.

گزارش یک همچین اتفاقی در سطح جهانی را در مجله لنست بخوانید.

عدم امکان گرفتن شرح حال دقیق و اشتباهات بیشتر در تحویل داروی OTC: در داروخانه‌ها و در حالت حضوری هم به علت شلوغی داروخانه‌ها گاهی شرح‌حال گیری به درستی انجام نمی‌شود،حال اگر سایت اینترنتی باشد که می‌شود به راحتی سفارشات را به یک غیرمتخصص سپرد که که دیگر...!

امکان حذف داروساز از چرخه سلامت با نبود قوانین سفت و سخت:جایگاه داروساز در نظام سلامت ایران، جایگاهی است که هنوز نیازمند تلاش بسیار برای اثبات خود است،حال اگر به راحتی اجازه سایت داشتن و نظارت کمتر بر محتوای الکترونیک داده شود،حذف مسئولان فنی توسط پراتیک‌ها اتفاقی دور از انتظار نیست. و به طبع حذف داروساز و نبود ناظر بر چنین سایت‌های امکان تقلبات و اشتباهات در تجویز در این حوزه بسیار زیاد می‌شود.

امکان سود جویی ناصرخسرویی‌ها! در فروش دارو بدون نظارت و کاملا قانونی!:امکان کلاه‌برداری با این روش بسیار آسان و دردسترس است و کوچک‌ترین عدم نظارتی می‌تواند داروهای بی اثر و تاریخ مصرف گذشته یا حتی کشنده! را به بازار دارویی وارد کند و امکان پیگیری این تقلبات به سختی فراهم است.

از بین رفتن داروخانه‌های کوچک‌تر توسط داروخانه‌های آنلاین قدرتمند: همانطوری که اسنپ در میزان درآمد تاکسی‌ها تاثیر منفی گذاشت، با توجه به امکان روی کار آمدن داروخانه‌های انلاین با سرمایه‌های بسیار عظیم از دورخارج شدن داروخانه‌های محلی اتفاق دور از ذهنی نخواهد بود.

 

نتیجه گیری:

داروخانه‌های آنلاین در نظام سلامت ایران اتفاق جدیدی نیست. اما استفاده همه جانبه از این داروخانه‌ها خصوصا در محصولات دارویی در آینده نزدیک هدفی است که به زودی محقق می‌شود و مزایا بسیاری مثل دسترسی آسان و وقت و هزینه کمتر را برای نظام سلامت خواهد داشت اما مهم است که قوانین نظارتی سفت و سختی جلوی هرگونه تقلبات و فاجعه را پیش از وقوع بگیرد. حرکت دنیا به سمت داروخانه مجازی برای داروسازان زنگ خطری است که باید هرچه زودتر خود را برای این تغییرات آماده کنند و این کمرنگ شدن نقش نیروی انسانی در داروخانه‌ها را با دیگر ظرفیت‌های این رشته پرکنند. تهدید بزرگ یا فرصتی طلایی بستگی به خودمان دارد!