دارورسانی هدفمند میزان زیست فراهمی داروها را در بافت‌های مختلف و زمان های خاص را کنترل می کند. سیستم دارورسانی هوشمند در واقع یک پل ارتباطی بین بیمار و دارو است و این امکان را برای بیمار فراهم می کند که نهایت بهره وری از دارو و همچنین کاهش عوارض احتمالی را داشته باشد.
از روزی که انسان شروع به استفاده از گیاهان به عنوان دارو کرد تا زمانی که سریتا و و بقراط و جالینوس و پس از آن‌ها ابن‌سینا و رازی با استفاده از گیاهان و مواد مختلف برای مردم انواع داروها را می‌ساختند، سالها گذشته‌است. با این وجود بسیاری از مواد موثره و گیاهانی که در آن سالها از آن استفاده می‌شد همچنان به روش‌های متفاوتی استفاده می‌شوند.
چیزی که در همه‌ی این سالها تغییرات زیادی داشته، علاوه بر مواد شیمیایی جدید، استفاده و به کارگیری این مواد برای اثرات بهتر درمانی است. روش‌هایی که اگر اختراع نمی‌شدند ممکن بود درمان بسیاری از بیماری‌ها ناتمام مانده و بسیاری از افراد جان خود را از دست بدهند.
در این مقاله، ما قصد داریم یکی از روش‌های دارورسانی را بررسی کنیم که روز به روز درحال پیشرفت بوده و درباره‌ی مزیت‌های آن صحبت کنیم اما پیش از اینکه سراغ نحوه‌ی کارکرد و استفاده‌ی این روش برویم، باید از خودمان بپرسیم اهمیت استفاده از سیستم‌های دارورسانی مختلف چیست؟ چرا نمی‌توانیم هر ماده‌ی دارویی را به همان شکلی که هست استفاده کنیم؟
چرا استفاده از سیستم‌های دارورسانی مختلف مهم است؟
برای اینکه هر دارو بتواند در تمام بیماران کاربرد موثر و ایمنی داشته باشد لازم است از سیستم دارورسانی مناسب آن دارو استفاده کنیم. داشتن یک سیستم داروسانی خاص به ما کمک می‌کند پس از تجویز داروها ترکیبات فعال را آزاد شده و مولکول‌های فعال زیستی، با وجود موانع مختلف بیولوژیکی، به محل اثر خود برسند.
همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، در طی این سالها داروها و ترکیبات زیادی برای درمان بیماری‌ها کشف شده ولی بارها دیده شده که با وجود اینکه یک ترکیب، برای درمان یک بیماری و مبارزه با اثرات آن بسیار مفید است؛ به دلیل واکنش و تعامل دارو با بخش‌هایی از بدن که هدف اصلی دارو نیست، عوارض غیر قابل قبولی ایجاد می‌شود.
این موضوع گاها از این حد هم فراتر رفته و باعث شده بعضی ترکیبات دارویی با وجود داشتن اثرات خیلی خوب درمانی، به چرخه‌ی درمان وارد نشده یا از اندیکاسیون بعضی بیماری‌ها حذف شوند! بنابراین اینکه دارو بتواند به بهترین شکل آزاد شده و در محل اصلی اثر بگذارد بسیار اهمیت دارد.
بیایید این موضوع و اهمیت آن را با یک مثال ساده بررسی کنیم. می‌دانیم که از اپی‌نفرین به صورت تزریقی، در شوک‌های آنافیلاکسی استفاده می‌شود. حال فرض کنید سیستم دارورسانی تزریقی اختراع نشده بود و یا با مشکلاتی همراه بود و ما نمی‌توانستیم به سرعت دارو را به فرد برسانیم، چه اتفاقی می‌افتاد؟ آیا استفاده‌ی خوراکی این ترکیب، برای موقعیت اضطراری‌ای مانند شوک که سرعت عمل در آن با جان افراد ارتباط مستقیم دارد مناسب بود؟
حال که با اهمیت استفاده از سیستم‌های دارورسانی مختلف آشنا شدیم و آن را درک کردیم بهتر است سراغ سیستمی برویم که امروز قصد داریم درمورد آن صحبت کنیم: Oral Dispersible Tablets یا قرص‌های سریع بازشونده در دهان.
Oral Dispersible Tablet چیست و چگونه کار می‌کند؟
Oral Dispersible Tablets (ODTs) که در ایران، قرص‌های سریع بازشونده دهانی نامگذاری شده‌اند، قرص‌هایی هستند که قابلیت باز شدن سریع و پراکندگی همگن در آب را دارند. این قرص‌ها بدون پوشش و یا پوشیده از فیلم هستند که این پوشش به آن‌ها کمک می‌کند زمانی که برای مصرف در دهان قرار می‌گیرند قبل از بلع، به سرعت پراکنده شده و در دهان باز شوند.
این قرص‌ها طوری طراحی شده‌اند که میتوان آن‌ها را بدون آب نیز مصرف کرد. این قابلیت در زمان‌های اضطراری و هنگامی که بیمار امکان مصرف آب یا نوشیدنی ندارد، می‌تواند بسیار مفید باشد.
این قرص ها در تماس با بزاق، بعد از حداکثر 1 دقیقه و به طور معمول، 5 تا 30 ثانیه، با انتشار دارو پراکنده شده و از هم پاشیده می شوند.
ODTها همچنین، حداکثر فراهمی زیستی را در مقایسه با فرم‌های خوراکی معمولی فراهم می کنند.
چه داروهایی را میتوان به صورت ODT مصرف کرد؟
با توجه به ویژگی‌های اینگونه قرص‌ها و اینکه قرار است از مخاط دهان جذب شوند باید خصوصیات خاصی داشته باشند تا بتواند به این فرم دربیاید.
✔تا حدی غیر یونیزه شده در pH حفره دهان
✔وزن مولکولی کم تا متوسط
✔داروهای با دوز کم ترجیحاً کمتر از 50 میلی‌گرم
✔پایداری خوب در بزاق و آب
✔دارای طعم بسیار تلخ و غیرقابل قبول نباشد
این روش همچنین، از نظر تنوع دسته‌های دارویی نیز شامل داروهای مختلفی می‌شود. درحال حاضر در دنیا داروهای متعددی به این شکل، توسط شرکت‌های مطرح تولید شده‌اند که از بین آن‌ها میتوان بهRofecoxib ، Paracetamol، Olanzapine، Nimesulide،Famotidine و Piroxicam اشاره کرد.
چرا باید از این روش برای تولید یک دارو استفاده کرد؟
همانطور که در بخش قبل دیدید داروهای مختلفی از دسته‌های مختلف تا کنون به شکل ODT درآمده‌اند که این موضوع نشان از اهمیت و کاربرد وسیع این داروهاست.
بیایید پیش از اینکه بیشتر درمورد این داروها و کاربردهای آن صحبت کنیم، یک دقیقه در مورد کاربردها و موقعیت‌هایی که میتوان در آن از این قرص‌ها استفاده کرد فکر کنیم... به موقعیت‌هایی فکر کنید که بیمار به هردلیل در بلع قرص مشکل دارد... چه چیزی به ذهنتان می‌رسد؟ یک بیمار سالمند مبتلا به آلزایمر یا پارکینسون؟ یک کودک لجباز که تب بالایی دارد ولی حاضر به خوردن شربت تلخ استامینوفن نیست؟ یا شاید هم فردی که از گردن دچار فلج کامل شده و قادر نیست داروهایش را ببلعد؟ بیمار کم‌توان ذهنی یا مبتلا به بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی که از خوردن داروهایش سر باز می‌زند؟
موقعیت‌های درستی را ترسیم کردید و مطمئنا اگر بیشتر فکر کنید موارد خیلی بیشتری نیز به ذهنتان می‌رسد. اگر هم می‌خواهید بیشتر درمورد موقعیت‌هایی که این قرص‌ها در آن کاربرد دارند بدانید توصیه میکنم ویدیو زیر را حتما مشاهده کنید.
همانطور که گفتیم با توجه به ویژگی اصلی این قرص‌ها، یعنی سریع ذوب شدن در دهان، از مزیت‌های آن می توان به راحتی در بیمارانی که در بلع مشکل دارند استفاده کرد.
حال با توجه به موقعیت‌های ترسیم شده فکر کنید مصرف این نوع قرص‌ها چقدر در بیمار حس بهتری ایجاد کرده و می‌تواند باعث رضایت و پذیرش بهتر درمان از طرف او شود.
گاهی حتی موضوع آسان‌تر کردن مصرف دارو برای بیمار نیست، بلکه باید راهی پیدا کنیم که بتوانیم دارو را هرطور شده به بیمار برسانیم. بازهم موقعیت دیگری مثال می‌زنم، فکر کنید یک نفر به هیچ عنوان توانایی بلع قرص ندارد. این فرد می‌تواند کسی باشد که ممنوعیت استفاده از آب دارد مثلا در ساعات قبل از جراحی است، یا فردی باشد که به دلیل سرفه‌ی ناشی از تحریک عصبی یا عفونت قفسه‌ی سینه نمی‌تواند دارو را ببلعد.
ممکن است با خود بگویید چنین فردی می‌تواند از فرم‌های تزریقی دارو استفاده کند. ولی آیا میتوان هر دارویی را تزریق کرد؟ اصلا فرض کنیم بتوان هر قرص یا کپسولی را تزریق کرد، چقدر میتوان داروهای مختلف را هر روز هفته به این فرد تزریق کرد؟
در کنار سهولت در مصرف و تمام موقعیت‌های ترسیم شده، به دلیل جذب سریع و بیشتر داروها در این روش فراهمی زیستی و کارآیی دارو بهبود پیدا کرده و به دلیل کاهش دفعات و دوز مصرفی هزینه‌ها نیز کاهش می‌یابد.
در آخر...
سرعت تغییرات در زندگی امروز ما آنقدر زیاد است که در بسیاری از موارد نمی‌توانیم حتی دو یا سه سال گذشته‌مان را با امروز مقایسه کنیم. این تغییرات در صنعت دارو و درمان نیز به همان شکل وجود دارند. از تغییراتی که در روش‌ها و تکنولوژی‌های درمانی به وجود آمده‌اند تا روش‌های ساخت داروها و تجهیزات مختلف پزشکی. یکی از این روش‌های جدید دارورسانی هدفمند، روشی است که ما در این مقاله درمورد آن صحبت کردیم.
در این مقاله، ما ابتدا از لزوم استفاده از روش‌های متنوع دارورسانی گفتیم، به معرفی و بررسی یکی از روش‌های جدید و موثر دارورسانی یعنی Oral Dispersible Tablets یا قرص‌های سریع بازشونده دهانی پرداختیم و مزیت‌های این روش را بررسی کردیم.
با درود و آرزوی موفقیت سارا خانوم امیدوارم در تمام مراحل زندگیت موفق و پیروز باشی.بابت مطلبی جالب و کاملی که به اشتراک گذاشتین و من تونسم ازش بیشترین اطلاعات کسب کنم تشکر میکنم.امید دارم یه روز بجای اینکه بگیم اندی در فیلم رهایی از شواشینگ چی گفت بگیم سارا خانوم گفتند....