خیلی از ما هوش مصنوعی را با شخصیت‌های سینمایی و کارتونی میشناسیم. از اسکای‌نت در ترمیناتور تا سامانتا در فیلم Her یا حتی Wall-E دوست‌داشتنی ولی آیا هوش‌های مصنوعی تنها ربات‌های انسان‌نما هستند که می‌توانند با ما صحبت کنند، ما را نجات دهند یا نابودمان کنند؟
اگر اینطور باشد که این تکنولوژی فعلا در زندگی هیچکدام از ما وجود ندارد! باید بگویم هوش مصنوعی خیلی گسترده‌تر از این حرف‌هاست و برعکس، در زندگی همه‌ی ما نیز وجود دارد! حتی ممکن است اینکه الان دارید این مقاله را می‌خوانید نیز زیر سر هوش مصنوعی باشد!
نمی‌خواهم نگرانتان کنم ولی تقریبا تمام فعالیت‌های این روزهای ما زیر نظر این موجودات باهوش قرار گرفته است. هر چند ممکن است ترسناک به نظر بیاید ولی شاید این موجودات بیشتر از این اینکه ترسناک باشند، برای ما کمک‌کننده و مفید باشند. با این حال می‌دانم که خیلی از شما ممکن است دید خیلی خوبی به این موجودات نداشته باشید.
معمولا ترس‌های ما نشات گرفته از ناشناخته‌ها و ناآگاهی‌هایمان است. پس در این مقاله سعی خواهیم کرد شما را کمی با این مقوله‌ی جذاب و وسیع که هر روز از آن می‌شنویم و با آن سر و کار داریم آشنا کنیم تا کمی از نگرانی‌هایتان کم شده یا حتی به آن علاقه‌مند شوید.
تعریف هوش مصنوعی (AI) به زبان ساده و دو مثال کاربردی
هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) یک علم بین رشته‌ای و شاخه گسترده‌ای از علوم کامپیوتر است که مربوط به ساخت دستگاه‌های هوشمند است که قادر به انجام کارهایی باشند که به طور معمول به هوش انسانی نیاز دارند.
هوش مصنوعی (AI) این امکان را برای ماشین‌ها فراهم می‌کند که با تجربه‌کردن و گرفتن ورودی‌ها و اطلاعات جدید یک موضوع را یاد بگیرند و کارهای شبیه به انسان را انجام دهند.
ربات های هوشمند و موجودات مصنوعی اولین بار در اسطوره‌های یونان باستان دیده شدند. می‌توان گفت رشد و توسعه نظریات ارسطو و استفاده از استدلال‌های منطقی توسط او نقاط مهمی در تلاش بشر برای درک هوش بود. با این وجود ریشه‌های عمیق، تاریخچه هوش مصنوعی که امروزه از آن حرف می‌زنیم کمتر از یک قرن است.
نظریه تورینگ و هوش مصنوعی از جنگ جهانی اول تا تسلا
کمتر از یک دهه پس از شکستن Enigma ماشین رمزگذاری نازی‌ها و کمک به نیروهای متحدین برای پیروزی در جنگ جهانی دوم، آلن تورینگ، ریاضیدان، با یک سؤال ساده تاریخ را تغییر داد: "آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟"
مقاله تورینگ با موضوع "ماشین آلات کامپیوتری و هوش" (1950)، و پس از آن آزمون او، هدف و چشم‌انداز اساسی هوش مصنوعی را تعیین می‌کند. می‌توان گفت هدف AI، پاسخ دادن به سوال تورینگ است.
اکثر نمونه‌های هوش مصنوعی که امروز در مورد آنها می‌شنوید از کامپیوترهای شطرنج باز گرفته تا اخباری که در مورد خودروهای خود ران شرکت تسلا، به یادگیری عمیق و پردازش زبان متکی هستند. این ماشین‌ها با گرفتن اطلاعات و داده‌های زیاد و پردازش آنها و شناخت الگوهای مختلف انجام آن کار، یاد می‌گیرند آن را انجام دهند.
استفاده‌ی اینستاگرام از هوش مصنوعی
روز اولی که وارد اینستاگرام شدید را به یاد دارید؟ نه کسی را فالو کرده بودید و نه کسی شما را فالو کرده بود. صفحه‌ی اکسپلور شما بیشتر شامل عکس‌هایی از طبیعت کشورهای مختلف و پست‌هایی از سلبریتی‌های معروف یا حتی پست‌های تبلیغاتی برندهای بزرگ بود.
کم کم بیشتر با افراد مختلف آشنا شدید، عده‌ای را دنبال کردید و عده‌ای نیز شما را دنبال کردند و خیلی وقت‌ها صفحه هایی که به صورت تصادفی در اکسپلور دیدید را لایک کردید. صفحه‌ی اکسپلورتان را با آن زمان مقایسه کنید. چقدر تغییر کرده‌است؟ جدیدا چه نوع پست‌هایی را بیشتر می‌بینید و چه نوع پست‌هایی را اصلا نمی‌بینید؟
حتما متوجه شده‌اید که وقتی یک پست را لایک می‌کنید، در روزهای بعد اینستاگرام پست‌ها و صفحات بیشتری از همان نوع را به شما پیشنهاد می‌دهد. این دقیقا کاری است که هوش مصنوعی انجام می‌دهد. ربات‌های اینستاگرام از وقتی اولین کلیک را در اینستاگرام انجام می‌دهید فعالیت شما را بررسی می‌کنند.
آنها تک‌تک افرادی که دنبال می‌کنید و صفحات و پست‌هایی که لایک می‌کنید را بررسی کرده، الگوهای میان آنها را پیدا کرده و بسته به اینکه با چه کسانی تعامل بیشتری دارید، افراد و صفحات مشابه دیگری به شما پیشنهاد می‌دهند.
با تمام این توضیحات باید بگویم هدف و حیطه‌ی کاری گسترده‌ی هوش مصنوعی، سؤالات و مسائل بسیاری را به وجود آورده که باعث شده تقریبا هیچ تعریف کاملا یکسان و مشخصی درباره‌ی این حوزه وجود نداشته باشد.
با این حال در ادامه سعی خواهیم کرد با توضیحاتی واضح‌تر و مثال‌های بیشتر و دقیق‌تر این موضوع را توضیح دهیم.
چگونه از هوش مصنوعی استفاده می‌شود؟
هوش مصنوعی به طور کلی به دو دسته گسترده تقسیم می‌شود:
هوش مصنوعی محدود یا Narrow AI:
این نوع از هوش مصنوعی گاهی اوقات با عنوان "هوش مصنوعی ضعیف" نیز شناخته می‌شود. همانطور که از اسمش پیداست این نوع از هوش مصنوعی تنها در یک محدوده محدود عمل می کند و شبیه ساز هوش انسانی است. هوش مصنوعی محدود غالباً بر روی انجام یک تک وظیفه متمرکز است بنابراین ممکن است این ماشین ها در انجام وظیفه‌ی خودشان هوشمند به نظر برسند، ولی حتی در ابتدایی‌ترین اطلاعات انسانی که در حوزه‌ی اطلاعات و برنامه‌ریزی‌شان نیست تحت محدودیت و ضعیف عمل می‌کنند.
این نوع از هوش مصنوعی بسیار در اطراف ما دیده می‌شود و با تمرکز بر انجام یک وظیفه توانسته در طی سال‌ها پیشرفت زیادی کرده و تقریبا در هر زمینه‌ای جای خودش را باز کند. از نمونه‌های این نوع هوش مصنوعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جستجوی گوگل
- نرم افزار تشخیص تصویر
- دستیاران هوشمند مانند سیری و الکسا
- اتومبیل های خودران
- توصیه های بهداشتی درمانی شخصی‌سازی و بهینه‌سازی شده
هوش عمومی مصنوعی یا Artificial General Intelligence (AGI):
که گاهی اوقات به عنوان "هوش مصنوعی قوی" خوانده می‌شود، نوعی هوش مصنوعی است که معمولا در فیلم‌ها می بینیم، مانند روبات‌های سریال Westworld یا دیوید در فیلم Artificial Intelligence این نوع از هوش مصنوعی یک دستگاه با هوش عمومی است و تقریباً مانند یک انسان، می تواند از هوش خود برای حل هر مشکلی استفاده کند.
ایجاد یک دستگاه باهوش در سطح انسان، که می‌تواند برای هر کار عملی باشد، برای بسیاری از محققان هوش مصنوعی یک رویای بزرگ است که از ابتدای به وجود آمدن هوش مصنوعی با افراد همراه بوده ولی با گذشت زمان تلاش برای دستیابی به این موضوع همچنان با دشواری‌های زیادی همراه است.
مدت هاست که موضوع بسیاری از داستان‌های علمی تخیلی ما ربات‌های هوشمندی‌اند که با هوش و برنامه‌ریزی دقیق خود بر انسان‌ها غلبه کرده و تلاش می‌کنند آنها را از بین ببرند و البته باید گفت علی‌رغم اینکه کارشناسان معتقدند این سطح از هوش چیزی نیست که به این زودی اتفاق بیفتد، همچنان بسیاری از ما را نگران می‌کند.
از نمونه‌های موجود این ربات‌ها می‌توان به سوفیا اشاره کرد. اولین رباتی که توانست در سال 2017 شهروند یک کشور شود. این ربات توانست حق شهروندی عربستان صعودی را گرفته و از آن زمان در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های مختلفی نیز صحبت کند. نکته‌ی جالب در مورد سوفیا این است که به گفته‌ی بسیاری، این ربات از حقوق بیشتری نسبت به بسیاری از زنان در عربستان برخوردار است.
حال که درمورد اینکه هوش مصنوعی چیست و چه کاربردی در زندگی امروز ما دارد صحبت کردیم احتمالا خودتان به این موضوع فکر کرده‌اید که هرکدام از ما چقدر از پیشرفت و سرعت زندگی امروزمان را مدیون هوش مصنوعی هستیم. با این حال در انتهای این مقاله قصد دارم چند مورد از این نکات و اهمیت هوش مصنوعی را به طور خلاصه مرور کنم.
چرا هوش مصنوعی مهم است؟
AI با استفاده از داده‌ها دائما در حال یادگیری و کشف است. هوش مصنوعی با سیستم‌های اتوماسیون تفاوت دارد. هوش مصنوعی به جای اتوماتیک کردن کارهای دستی و انسانی که نیازمند تکرار و با حجم زیاد هستند آنها را با اطمینان و بدون خستگی انجام می‌دهد. برای همین هنوز هم برای راه‌اندازی سیستم و پرسیدن سوالات مناسب مهم حضور انسان‌ها ضروری است.
AI محصولات را هوشمند می کند. در بیشتر موارد، AI به عنوان یک برنامه شخصی و اختصاصی فروخته نمی‌شود. بلکه محصولاتی که قبلاً از آنها استفاده می‌شد با قابلیت های AI بهبود می یابند. مانند Siri که به عنوان یک ویژگی خاص به نسل جدید محصولات اپل اضافه شده است.
با استفاده از هوش مصنوعی، اتوماسیون، سیستم عامل‌ها، ربات‌ها و ماشین‌های هوشمند قدیمی می توانند با مقادیر زیادی از داده‌ها ترکیب شوند تا بسیاری از فناوری‌ها را بهبود ببخشند.
AI از طریق الگوریتم‌های یادگیری داده‌ها را برنامه‌ریزی کرده و دائم پیشرفت می‌کند. هوش مصنوعی با پیدا کردن ساختار و نظم در داده‌ها، الگوریتم و راه بهترشدن در یک مهارت را بدست می‌آورد. سپس می‌تواند همه‌چیز را طبقه‌بندی یا پیش‌بینی کرده و همزمان با گرفتن داده‌های جدید اطلاعات خود را آپدیت کرده و تغییر دهد.
بنابراین، همانطور که می تواند به خود بیاموزد که چگونه شطرنج بازی کند، می تواند به خود بیاموزد که چه کالایی را برای خرید آنلاین توصیه کند و هرچه اطلاعات بیشتری به آن بدهید بیشتر یادمی‌گیرد و دقیق‌تر می‌شود.
هوش مصنوعی از طریق شبکه های عصبی عمیق - که قبلاً غیرممکن بود - به دقتی باورنکردنی دست می یابد. مثالی که در ابتدای مقاله درمورد اینستاگرام زدم را به یاد دارید؟ تعامل شما با اینستاگرام، الکسا، جستجوی Google و Google Photos همه مبتنی بر یادگیری عمیق است - و هرچه بیشتر از آنها استفاده کنیم، دقیق تر می‌شوند.
در زمینه پزشکی نیز، تکنیک های هوش مصنوعی اکنون می‌توانند با یادگیری عمیق و طبقه‌بندی تصویر و تشخیص اشیاء برای یافتن سرطان در MRI با دقت یک رادیولوژیست ماهر استفاده شوند.
همانطور که در مثال‌های این مقاله دیدید هوش مصنوعی امروزه در بسیاری از زمینه‌ها از علوم کامپیوتر تا اقتصاد و پزشکی کاربرد دارد و اهمیت آن با وجود پیشرفت سریع علم در دنیای امروز دو چندان شده‌است.
آخرین سخن
یادگیری یک موضوع جدید همیشه لذت بخش است و نحوه ی آموزش بر یادگیری ما بسیار تاثیر گذار است برای همین در این مقاله سعی کردیم از لنزی به موضوع هوش مصنوعی نگاه کنیم که با کلیات و چارچوب های این رشته بیشتر آشنا شویم در سری مقالات کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت داروسازی و پزشکی با لنزی متفاوت به این موضوع نگاه می کنیم و جزئیات بیشتری از این هوش کاربردی را فاش خواهیم کرد.
اگر این مقاله برایتان مفید بود لطفا آن را برای دوستان خود بفرستید و در قسمت‌های بعدی مقالات این علم شگفت‌انگیز همراه ما باشید.
همچنین بخوانید:
.ممنون، لطفا از کاربرد هوش مصنوعی در حوزه‌ی سلامت که جز ترندهای دنیاست هم مطلب بذارید